Wednesday, May 23, 2012

ქართლის ცხოვრება


ისტორიული წყარო

ისტორიული წყარო არის ყველა ობიექტი, რომელიც ასახავს ისტორიულ პროცესს და წარსულის შესწავლის შესაძლებლობას იძლევა. წყარო არის ყველაფერი ის, რაც შექმნა ადამიანმა და რაც მისი გარემოსთან ურთიერთქმედების შედეგს წარმოადგენს. ისტორიული წყაროების რაოდენობა აურაცხელია, მაგრამ, ამავე დროს, განსხვავებულია სხვადასხვა ისტორიულ პერიოდთან დაკავშირებული წყაროთა რაოდენობა და ასევე მათი ტიპი.

ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტომი I, სახელგამი, თბილისი 1955.



Line of ed.: 6       
პირველად ვაჴსენოთ ესერამეთუ სომეხთა და ქართველთარანთა დამოვაკნელთა,
Line of ed.: 7    
ჰერთა და ლეკთამეგრელთა და კავკასიანთა -- ამათ თჳსთა ერთი იყომამასახელით
Line of ed.: 8    
თარგამოს. ესე თარგამოს იყო ძე თარშისი, ძის-წული იაფეთისი, ძისანოესი. და
Line of ed.: 9    
იყო ესე თარგამოს კაცი გმირი. / და შემდგომად განყოფისა ენათასა,ოდეს აღაშენეს
Line of ed.: 10    
ბაბილონს გოდოლიდა განეყვნეს მუნ ენანი და განიბნინეს მუნითყოველსა ქუეყანასა.
Line of ed.: 11    
და წარმოვიდა ესე თარგამოს ნათესავით-ურთ მისითდა დაემკჳდრაორთა მათ
Line of ed.: 12    
მთათა შუა კაც-შეუვალთაარარატსა და მასისსა. და იყო ნათესავი მისიდიდი და
Page of ed.: 4  Line of ed.: 1    
ურიცხჳრამეთუ ესხნეს ცოლ-მრავალ ძენი და ასულნიდაშვილნი და შვილის-შვილნი
Line of ed.: 2    
ძეთა და ასულთა მისთანირამეთუ ცხოვნდა იგი ექუსას წელდავერღარა იტევდა
Line of ed.: 3    
ქუეყანა არარატისა და მასისისა.

Line of ed.: 4       
ხოლო ქუეყანა იგირომელი წილით ხდომოდაესე არს საზღვარიქუეყანისა
Line of ed.: 5    
მისისააღმოსავლით ზღუა გურგენისა, დასავლით ზღუა პონტოსა, დასამხრით ზღუა
Line of ed.: 6    
ორეთისა, და ჩრდილოთ მთა კავკასია.

Line of ed.: 7       
ხოლო შვილთა შორის მისთა გამოჩნდეს კაცნი რვანიგმირნიძლიერნი და
Line of ed.: 8    
სახელოვანნირომელთა სახელები ესე არსპირველსა ერქუა ჰაოს,მეორესა ქართლოს, მესამესა
Line of ed.: 9    
ბარდოს, მეოთხესა მოვაკან, მეხუთესა ლეკ, მეექუსესა ჰეროს, მეშვიდესა
Line of ed.: 10    
კავკას, მერვესა ეგროს. ესე რვანი იყვნეს გმირნიხოლო ჰაოს უმეტესგმირი
Line of ed.: 11    
იყო ყოველთასარამეთუ ეგევითარი არაოდეს ყოფილ იყო არცაწყლის-რღუნის წინათ
Line of ed.: 12    
და არცა შემდგომად ტანითაძალითა და სიმჴნითა.

Line of ed.: 13       
ხოლო ვერღარა იტევდა ქუეყანა არარატისა და მასისისა, განუყოთარგამოს
Line of ed.: 14    
ქუეყანა და ნათესავი თჳსი რვათა ამათ გმირთანახევარი ნათესავისამისისა და ნახევარი
Line of ed.: 15    
და უმჯობესი ქუეყანისა მისისა მისცა ჰაოსს, ხოლო შჳდთა ამათ მისცახუედრი
Line of ed.: 16    
მათი არძანგებისაებრ მათისაწარმოიყვანნა შჳდნი იგი ჩრდილოთკერძო და განუყვნნა
Line of ed.: 17    
ქუეყანანი ღირსებისაებრ მათისა მისცა ქართლოსს და უჩინა საზღვარი:
Line of ed.: 18    
აღმოსავლით ჰერეთი და მდინარე ბერდუჯისი; დასავლით ზღუაპონტოსი; სამხრით მთა,
Line of ed.: 19    
რომელი მიჰყვების ბერდუჯის მდინარის თავსადა მთარომელიმიჰყვების დასავლით
Line of ed.: 20    
კერძორომლისა წყალი გარდმოდის ჩრდილოთ კერძო და მიერთვისმტკუარსა,
Line of ed.: 21    
რომელ მიჰყვების მთა შორის კლარჯეთსა და ტაოს ვიდრე ზღუამდის;და ჩრდილოთ
Page of ed.: 5  Line of ed.: 1    
საზღვარი ღადო, მთა მცირერომელი გამოვლის შტოდკავკასისაგან და მოჰკიდავს
Line of ed.: 2    
წუერი დასასრულსა ღადოსა, რომელსა აწ ჰქჳან ლიხი. და ამათსაზღვართა საშუალ
Line of ed.: 3    
მისცა ყოველი ქართლოსს.

Line of ed.: 4       
ხოლო ბარდოსს მისცა მტკუარს სამჴრითბერდუჯის მდინარითგანვიდრე სადა
Line of ed.: 5    
შეკრბებიან მტკუარი და რაჴსი. ამან ბარდოს აღაშენა ქალაქი ბარდავიდა დაეშენა მუნ.

Line of ed.: 6       
ხოლო მოვაკანს მისცა მტკუარსა ჩრდილოთმცირისა ალაზნისაშესართავითგან
Line of ed.: 7    
ვიდრე ზღუამდედა ამან აღაშენა ქალაქი მოვაკნე/თი, და დაემკჳდრამუნ.

Line of ed.: 8       
ხოლო ჰეროსს მისცა ქუეყანა მტკურისა ჩრდილოთმცირისაალაზნისა შესართავითგან
Line of ed.: 9    
ვიდრე ტყეტბამდერომელსა აწ ჰქჳან გულგულა. და ამან ჰეროს აღაშენა
Line of ed.: 10    
პირველად ქალაქი შესაკრებელთა შორის ორთავე ალაზანთასა. დაუწოდა სახელი თჳსი
Line of ed.: 11    
ჰერეთი. და მის გამო ჰქჳან ჰერეთსა ჰერეთი. და აწ მას ადგილსა ჰქჳანხორანთა.

Line of ed.: 12       
ხოლო ეგროსს მისცა ქუეყანა ზღჳს ყურისადა უჩინა საზღვარი:აღმოსავლით
Line of ed.: 13    
მთა მცირერომელსა აწ ჰქჳან ლიხი; დასავლით ზღუა[ჩრდილოთ]მდინარე მცირისა ხაზარეთისა,
Line of ed.: 14    
სადა წარსწუთების წუერი კავკასისა. ხოლო ამან ეგროს აღაშენა ქალაქიდა
Line of ed.: 15    
უწოდა სახელი თჳსი ეგრისი. აწ მას ადგილსა ჰქჳან ბედია.

Line of ed.: 16       
ხოლო კავკასიათა ჩრდილოთ არა იყო ხუედრი თარგამოსისა, არამედარცა იყო
Line of ed.: 17    
კაცი კავკასიასა ჩრდილოთდა უმკჳდრო იყო ქუეყანა იგიკავკასიითგან ვიდრე მდინარემდე
Line of ed.: 18    
დიდადრომელი შესდის ზღუასა დარუბანდისასა. ამისთჳსგამოიყვანნა მრავალთა
Line of ed.: 19    
გმირთაგან ორნი გმირნილეკან და კავკასი. და მისცა ლეკანს ზღჳთგან
Line of ed.: 20    
დარუბანდისათ ვიდრე მდინარემდე ლომეკისა, / ჩრდილოთ ვიდრემდინარემდე დიდად
Page of ed.: 6  Line of ed.: 1    
ხაზარეთისად. და მისცა კავკასის ლომეკის მდინარითგანვიდრე დასასრულადმდე კავკასისა,
Line of ed.: 2    
დასავალით.

Line of ed.: 3       
ხოლო ჰაოს დაემკჳდრა საყოფელთა მამისა თჳსისა თარგამოსისთა, დადაიპყრა
Line of ed.: 4    
ქუეყანა ჩრდილოთვითა დამიწერიასამჴრით მთით ორეთისითგან,აღმოსავლით
Line of ed.: 5    
ვიდრე ზღუადმდე გურგანისა, და დასავლით ვიდრე ზღუადმდეპონტოსა. და ამათ
Line of ed.: 6    
შჳდთა-ვე გმირთა ზედა იყო განმგებელ და უფალ ჰაოს. და ესეყოველნი იყვნეს მორჩილ
Line of ed.: 7    
ჰაოსისა. და ესე რვანი-ვე ერთობით ჰმონებდეს ნებროთს გმირსა,რომელი იყო
Line of ed.: 8    
პირველი მეფე ყოვლისა ქუეყანისა.

Line of ed.: 9       
შემდგომად ამისა მცირედთა წელიწადთა მოუწოდა ჰაოს შჳდთა მათგმირთა,
Line of ed.: 10    
შემოკრიბნა და რქუა მათ"მოგუცა ღმერთმან მაღალმან ძალი დასიმრავლე ნათესავისა
Line of ed.: 11    
ჩუენისააწ შეწევნითა დამბადებლისათა ვიყვნეთ არა-ვისა მონადაარა-ვის ვმსახუროთ
Line of ed.: 12    
თჳნიერ ღმრთისა დამბადებელისა". ეწამნეს შჳდნი იგი გმირნიდადაუმტკიცეს
Line of ed.: 13    
განზრახვა იგიდა განუდგეს ნებროთს და არ-ღა-რა მისცეს ხარკიდაეზრახნეს სხუათა
Line of ed.: 14    
ვი/ეთმე ნათესავთადა დაუორგულდეს სხვანი-ცა ნათესავნი.

Line of ed.: 15       
მაშინ განუწყრა ნებროთ, და შემოკრიბნა გმირნი მისნი და ყოველნირომელნი
Line of ed.: 16    
ერჩდეს სპანი მისნიდა მომართა თარგმანოსიანთა (!). ხოლო ჰაოსმოუწოდა შჳდთა-ვე
Line of ed.: 17    
გმირთა და ყოველსა-ვე ნათესავსა თარგამოსისსა. და შეეწივნეს სხუანი-ცა ვინ-მე ნათესავნი
Line of ed.: 18    
დასავლეთისანიშეკრიბნა ჰაოს ესე ყოველნი და დადგა ძირსამასისისასა. და
Line of ed.: 19    
ვითარ მოადგა ნებროთ ქუეყანასა ადარბადაგნისასა, და დადგა მუნ დაწარავლინნა
Line of ed.: 20    
გმირნი სამეოცნი და მათ თანა სპანი ძლიერნი წყობად თარგამოსიანთა.

Line of ed.: 21       
ხოლო ვითარცა მოიწივნეს სპანი იგი ნებროთისნი, მაშინ მიეგებნესშჳდნი იგი
Line of ed.: 22    
გმირნი ძმანი ჰაოსისნი სპითა ძლიერითახოლო ჰაოს სპითაუძლიერესითა დაუდგა
Line of ed.: 23    
უკანითზურგითიქმნა მათ შორის ბრძოლა სასტიკირომელიემსგავსა სასტიკებასა
Line of ed.: 24    
ჰაერისასარამეთუ მტუერი ფერჴისა მათისა ვითარცა ღრუბელისქელიელვა აბჯრისა
Page of ed.: 7  Line of ed.: 1    
მათისა ვითარცა ელვა ცისაჴმა პირისა მათისა ვითარცა ჴმაქუხილისასიმრავლე
Line of ed.: 2    
ისართა და ტყორცა ქვისა მათისა ვითარცა სეტყ/უა ჴშირიდა დათხევასისხლისა მათისა
Line of ed.: 3    
ვითარცა ღუარი სეტყუათაგანძლიერდა ბრძოლა მათ შორისდამოსწყდა ორგნით-ვე
Line of ed.: 4    
ურიცხჳ.

Line of ed.: 5       
ხოლო ჰაოს უდგა ზურგად გმირთა მისთაძალ-სცემდა და ნუგეშის-ცემდა ჴმითა
Line of ed.: 6    
საზარელითარომელი მსგავსი იყო მეხის ტეხისამაშინ სძლესთარგამოსიანთა და
Line of ed.: 7    
მოსრნეს სამეოცნი იგი გმირნი ნებროთისნი და სპანი მათნიხოლოშჳდნი ესე
Line of ed.: 8    
გმირნი თარგამოსიანნი -- ქართლოს, ბარდოს, მოვაკან, ჰეროს, ლეკან,კავკასან, ეგროს -- ესენი
Line of ed.: 9    
დარჩეს ცოცხლებით თჳნიერ წყლულებისადა ძლევა-შემოსილნიჰმადლობდეს
Line of ed.: 10    
ღმერთსა.

Line of ed.: 11       
ხოლო ვითარცა ესმა ნებროთს, განწყრა და წარმოემართა მათ კერძოყოვლითა
Line of ed.: 12    
ძალითა მისითახოლო ჰაოსს არა ჰყვეს სპანი ნებროთის სპათაოდენნიგანმაგრდა
Line of ed.: 13    
იგი ღირღალთა შინა მასისისათა. მიუდგა ქუეშე კერძო ნებროთ; დაიყო იგი ჭურვილი
Line of ed.: 14    
რკინითა და რვალითა ტერფთაგან ვიდრე თხემამდედა აღჴდა გორასაერთსა
Line of ed.: 15    
ზედა ზრახვად ჰაოსისა და ეტყოდა დამორჩილებასა-ვე მისსარათასთნდეს მიქცევა მისი.
Line of ed.: 16    
ხოლო ჰაოს რქუა გმირთა მისთა"განმიმაგრეთ ზურ/გით კერძი ჩემი,და მივეახლო
Line of ed.: 17    
ნებროთს".

Line of ed.: 18       
და წარვიდა და მივიდა პირისპირ მახლობელად ნებროთისა, დასტყორცა ისარი
Line of ed.: 19    
და ჰკრა მკერდსა ნებროთისსა, ფიცარსა ზედა რვალისასადა განავლოზურგითმაშინ
Line of ed.: 20    
დაეცა ნებროთ, და იოტა ბანაკი მისიდა განთავისუფლდეს ნათესავნითარგამოსისნი.
Line of ed.: 21    
და მაშინ ჰაოს ჰყო თავი თჳსი მეფედ ძმათა თჳსთა ზედა და სხუათა-ცანათესავთა
Line of ed.: 22    
ზედამახლობელთა საზღვართა მისთასახოლო შჳდნი-ვე ესე ძმანიწარვიდეს თჳს-თჳსად
Line of ed.: 23    
ქუეყანადდა იყვნეს მორჩილ ჰაოსისა. ხოლო აქამომდის დავწერეთამბავი ესე
Line of ed.: 24    
რვათა-ვე ძმათა. 

No comments:

Post a Comment